دره سلیکون یا silicon valley نام منطقه‌ای در جنوب سانفرانسیسکو ایالات متحده آمریکا است. این منطقه میعادگاه تمام نام‌های بزرگ و پیشرو حوزه فناوری اطلاعات بوده و تمام شرکت‌های بزرگ فعال در این زمینه، در این منطقه دارای دفاتر مرکزی بزرگ و مجلل هستند. گردآورندگان این کتاب ضمن معرفی دره سیلیکون، با مدیران برخی از شرکت‌های بزرگ که بعضا ایرانی هستند مصاحبه انجام داده‌اند.
این کتاب مرجع بسیار ارزنده و تاثیرگذار برای ارائه روش و رویکرد به شرکت‌ها و افراد حوزه فناوری اطلاعات جهت تعیین نقشه راه و تبیین راه‌های موفقیت است.

بخشی از پیشگفتار کتاب

در استنفورد که باشی این که یاهو و گوگل و سیسکو و قبل از آنها HP از آن سر برآورده‌اند توجهت را جلب می‌کند، در راهروی ورودی دانشکده برق یک نمونه از نوسان‌سنج صوتی که هیولیت و پاکاردبه عنوان پروژه کارشناسی ارشدشان طراحی کرده بودند و به تاسیس شرکت HP انجامید و در دانشکده کامپیوتر اولین کامپیوتری که گوگل روی آن به عنوان پروژه دانشجویی شروع شد، آدم را به فکر می‌اندازند. در و دیوار پر از آگهی است برای جذب همکار برای تاسیس شرکت نوپا! و من که به عنوان پژوهشگر مهمان به استنفورد آمده‌ام به دنبال راز و رمز دره سیلیکون بودم ولی قبل از آن، راز استنفورد را در دو چیز دیدم. اول نظام آموزشی بسیار پویا. این که دانشجوی چه رشته‌ای باشی اصلا محدودیتی ندارد و همه می‌توانند هر درسی بگیرند. برنامه‌ها به شدت بین رشته‌ای است، برق باشی یا ریاضی یا پزشکی یا کامپیوتر فرقی نمی‌کند. همه می‌توانند درس‌های متنوع بگیرند و در واقع هر دانشجویی برنامه تحصیلی‌اش را خودش می‌چیند و وقتی با کیفیت کار کنی، به دنبال نوآوری و حل مسئله می‌روی که هم رضایت خاطر فراهم می‌کند و هم به دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی می‌انجامد که ممکن است نتایج بزرگی به همراه داشته باشد. راز دیگر استنفورد در این است که هر پروژه‌ای اعم ازپروژه‌های پژوهشی یا پروژه‌های دانشجویی به دنبال نتیجه هستند، ممکن است در مسیر کار تغییر جهت بدهی ولی به هر صورت حاصل کار باید مسئله‌ای را حل کرده باشد و نتیجه مشخصی به دست دهد. پویایی دانشگاه استنفورد بر روی دره سیلیکون هم تاثیر گذاشته است.

این کنجکاوی‌ها در شناخت راز و رمز دره سیلیکون را با دکتر قاسم‌زاده که برای بازدید به اینجا آمده بود به گپ و گفت گذاشته بودیم که این ایده که آنها را مدون کنیم و در اختیار دوستانمان در ایران قرار دهیم، پیش آمد. دست به کار شدیم و یک طرح اولیه و برآورد زمانی برای انجام کار تدوین کردیم، هر چند که در عمل بیش از سه برابرِ برآورد اولیه کار به درازا کشید! به هر صورت کار را شروع کردیم با مطالعات اولیه و کتابخانه‌ای در ریشه‌های تاریخی و عوامل موفقیت دره سیلیکون جلو رفتیم و به بررسی اِکوسیستم آن پرداختیم. از استنفورد گرفته تا مراکز رشد و شرکت‌های پیشتاز همه را بررسی کردیم. دوستان ایرانی‌مان هم که در کسوت تکنولوژیست، کارآفرین و سرمایه‌گذار در دره سیلیکون نقش‌آفرین و تاثیر گذار بوده‌اند، نیز در این مطالعه جایگاه ویژه‌ای داشتند. با عده‌ای از آنها در یک طیف از پیش‌کسوت‌ها تا جوان‌ها گفتگو کردیم و از نحوه کار و فعالیتشان و دیدگاهشان نسبت به توسعه تکنولوژی، آگاه شدیم که نمونه‌ای است از موفقیت‌های ایرانیان در دره سیلیکون، یکی از کارهایی که در ادامه این پروژه می‌توان در نظر گرفت تدوین تاریخ شفاهی از دیدگاه‌ ده‌ها نفر از ایرانیان کارآفرین و موفق در دره سیلیکون است.

برای شناخت دقیق امور حقوقی و مالی در اکوسیستم دره سیلیکون دو تن از وکلای مبرز ایرانی به ما کمک کردند، رابرت بابایی وکیل ثبت اختراعات و آرمان پهلوان وکیل امورحقوقی و ثبت شرکت‌ها، اطلاعات ذی‌قیمتی به ما دادند که با ده‌ها ساعت کار کتابخانه‌ای و مطالعاتی امکان دانستن آنها نبود، آنها حاصل تجربیاتشان را سخاوتمندانه با ما در میان گذاشتند که در تدوین مبحث اکوسیستم از آنها استفاده وافری بردیم ولی یکی دیگر از کارهایی که در ادامه این مطالعه می‌توان به آن پرداخت نیز تدوین مفصل و دقیق مدل مالی و حقوقی شرکت‌ها است که می‌توان به طور همه جانبه و با جزییات فنی به آن توجه کرد.

با سؤال‌های بیشتری نیز مواجه هستیم:

• چه گونه نظام آموزشی ما می‌تواند از نظام قالبی و انعطاف‌ناپذیر به نظامی پویا و خلاقیت‌پرور تبدیل شود تا نوآوری و حل مسئله در مقیاس جهانی آرمان همه جوان‌ها باشد؟
• چه زیرساخت‌های اقتصادی، حقوقی و مالی برای ایجاد فضای کسب‌وکار جهت فعالیت‌های نوآورانه و دانش‌بنیان مورد نیاز هستند؟
• چه‌گونه فضاهایی به عنوان مرکز رشد در نقاط مختلف کشور درست کنیم تا در چنگال دیوان‌سالاری یا رانت‌بازی اسیر نباشند تا بتوانند به طور واقعی به خلاقیت و نوآوری جوان‌ها کمک کنند؟
• چه‌گونه از ایرانیان موفق در عرصه کارآفرینی برای توسعه فناوری در کشور کمک بگیریم و به جوان‌هایی که در چرخش نخبگان به نقاط دیگر جهان می‌روند کمک کنیم تا با کار خلاقانه به کارآفرینی توجه داشته باشند؟

هرچند ما به دنبال راز دره سیلیکون بودیم که شاید آن را در اِکوسیستم آن یافتیم ولی جوان‌های مشتاق و اندیشمند ما که هم‌آورد جهانی‌ می‌طلبند، حتما به فراسوی آن نیز دست خواهند یافت.

یحیی تابش

استنفورد، کالیفرنیا

فروردین 1394